همه ما بارها و بارها به فروشگاه‌های مختلف رفته و محصولات خوراکی متفاوتی را با بسته‌بندی‌های گوناگون خریداری کرده‌ایم. ملاک انتخاب یک محصول خوراکی برای شما چیست؟ قیمت؟ طعم؟ بسته‌بندی زیبا؟ معروف بودن؟ شاید برایتان جالب باشد که بگویم برای بیشتر مردم، جدول ارزش غذایی به عنوان مهم‌ترین ملاک انتخاب یک محصول خوراکی، هیچ معنایی ندارد و جالب‌تر آن که بیشتر مردم، هیچ گاه به این برچسب حیاتی که روی تمام محصولات وجود دارد، کوچک‌ترین نگاهی هم نمی‌اندازند؛ برچسبی حیاتی که به ما یادآوری می‌کند آن چه از روی قفسه فروشگاه برمی‌داریم، سر سفره‌مان قرار می‌دهیم و به درون معده خود می‌فرستیم، تا چه اندازه متناسب با نیازهای بدن ما است و مهم‌تر آن که، چقدر برای سلامتی ما مفید و یا مضر است.
عجیب نیست که بیشترین افرادی که هنگام خریداری محصولات به برچسب جدول ارزش مواد غذایی اهمیت می‌دهند، افرادی هستند که به واسطه یک بیماری یا شرایط فیزیولوژیکی خاص، مجبور به رعایت رژیم خاصی هستند که طی آن تنها باید مواد غذایی خاصی با میزان خاصی به بدن‌شان تزریق شود. آنها نیازمند این اطلاعات هستند، زیرا سلامتی‌شان به طرز چشمگیری به رعایت این موارد بسته است.
اما واقعیت این است که تنها افراد خاص نیاز به دانستن این اطلاعات ندارند. در مورد بیشتر ما، یک ماده مضر، عوارض خود را به محض خوردن نشان نمی‌دهد، بلکه در طول زمان گریبانگیر سلامتی ما می‌شود. به همین دلیل، برای همه ما ضروری است که بدانیم با خوردن هر ماده خوراکی، چه موادی را به چه میزانی به بدن‌مان می رسانیم تا در بلندمدت سلامتی بدن خود را به خطر نیندازیم.
دقیقاً به همین دلیل، جدول ارزش غذایی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ امری که بسیاری از ما به سادگی از کنار آن عبور می‌کنیم شاید به این دلیل که نمی‌دانیم چگونه باید از اطلاعات آن برای زندگی روزانه خود استفاده کنیم. جدول ارزش غذایی، وسیله‌ای است که به مصرف‌کننده مواد خوراکی در خصوص مغذی‌هایی که از طریق خوردن یک محصول دریافت می‌کند، آگاهی می‌بخشد. جدول ارزش غذایی دقیقاً آن چیزی است که فرایند انتخاب ما را هدفمندتر می‌کند تا آگاهانه برند خاصی را خریداری نماییم که محصول سالمی را در اختیار ما قرار می‌دهد.
جدول ارزش غذایی چه می‌گوید؟
به برچسب ارزش غذایی درج شده روی یکی از محصولات خوراکی که در منزل دارید، نگاه کنید. روی این برچسب اطلاعاتی نظیر «نام محصول»، «نام و آدرس تولیدکننده»، «وزن خالص، اندازه یا تعداد»، «فهرست ترکیبات» و «درصد ارزش روزانه» قرار دارد. آن چه در اینجا برای ما دارای اهمیت است، «فهرست ترکیبات» و «درصد ارزش روزانه» است. این اطلاعات نشان‌دهنده آن است که آن محصول، چه موادی را در بر دارد و به ازای مصرف مقدار مشخصی از آن، چه مقدار از مواد مختلف دریافت می‌کنیم و چه میزان از آن برای بدن ما ضروری و مفید است.
اجازه دهید در اینجا، از برچسب‌های غیرقابل اطمینانی که روی برخی از برندها نصب می‌شود و با عدم رعایت اصل صداقت، اطلاعات صحیحی را در اختیار مشتریان خود قرار نمی‌دهند، سخنی به میان نیاوریم و فرض را بر آن دسته از برندهایی قرار دهیم که صحت اطلاعات‌شان جای شکی ندارد. این همان چیزی است که حساسیت در خصوص انتخاب برندهای معتبر را ضروری می‌نمایاند. بر این اساس، اگر شما از اعتبار برندی اطمینان داشته باشید، می‌توانید مطمئن باشید که با خوردن آن محصول خاص، تا چه میزان به نیازهای بدن خود پاسخ داده‌اید و تا چه میزان از خوردن مواد مضر پرهیز کرده‌اید.
یک فرد سالم می‌بایست روزانه مقدار مشخصی از «چربی»، «کربوهیدارت»، «فیبر»، «پروتئین»، «ویتامین‌ها» و «مواد معدنی» مصرف نماید. جدول ارزش مواد غذایی به ما نشان می‌دهد که هر کدام از این مواد به چه میزان در محصول وجود دارد که بر اساس آن از سلامت محصول بتوانیم مطلع شویم. به عنوان مثال، در حالی که چربی‌های اشباع و چربی‌های ترانس، برای بدن بسیار مضر هستند و مصرف آنها باید بسیار اندک باشد، فیبر، ویتامین‌ها و املاح از مواد مغذی هستند که باید بیشتر مورد مصرف قرار بگیرند. بدین ترتیب زمانی که شما روی برچسب را نگاه می‌کنید، با توجه به میزان هر کدام از این مواد در محصول مورد نظر، می‌توانید تشخیص دهید که آیا آن محصول، محصول سالمی است یا خیر.
در عین حال، بدن ما نیازمند آن است که از هر ماده غذایی به اندازه مناسب و متناسب استفاده نماید. مصرف زیاد یا کم هر ماده مغذی، برای بدن مشکل‌ساز خواهد بود. برچسب ارزش غذایی روی هر محصول، به ما نشان می‌دهد از هر ماده مغذی، چه میزان در محصول وجود دارد و خوردن آن چه مقدار از هر ماده را به بدن ما می‌رساند و آیا این مقدار کم است (که در این صورت باید با افزودن سایر مواد غذایی حاوی آن ماده، کمبود آن را جبران کنیم) و یا زیاد است (که در این صورت باید مصرف آن محصول را کاهش دهیم).
نیاز بدن‌مان را بشناسیم
سوالی که ممکن است بپرسید این است که از کجا بدانیم هر ماده مغذی را به چه میزان بخوریم؟ جواب این است که بدن یک فرد سالم و معمولی، روزانه به میزان مشخصی از مواد مختلف نیاز دارد. این اطلاعات روی بسیاری از برچسب‌های ارزش غذایی محصولات ذکر شده است. فقط فراموش نکنید این اطلاعات در صورتی که مجبور نیستید از رژیم غذایی خاصی پیروی کنید، برایتان کارایی دارد. در صورت هر مورد خاصی در بدن‌تان، مشورت با یک پزشک به شما کمک می‌کند تا میزان مصرف هر ماده را با توجه به نیاز بدن‌تان مشخص کنید. در این میان، مهم‌ترین موادی که باید به میزان و شرایط مصرف‌شان، که بر روی برچسب ارزش غذایی درج شده است، توجه نمایید، شامل موارد زیر است:
چربی اشباع: چربی اشباع، چربی مناسبی برای بدن نیست و ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی و کلسترول خون را افزایش می‌دهد. از این رو به توصیه پزشکان، چربی اشباع نباید روزانه بیشتر از 10 الی 20 گرم برای بزرگسالان مورد استفاده قرار گیرد.
چربی‌های ترانس: چربی ترانس، هیچ جایگاهی در رژیم غذایی سالم ندارد زیرا ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی را بسیار افزایش می‌دهد و توصیه شده است که این نوع چربی روزانه اصلاً مورد مصرف قرار نگیرد. نکته‌ای که باید به خاطر داشته باشید این است که بسیاری از شرکت‌ها اگر در محصولات‌شان کمتر از 5 درصد از چربی ترانس وجود داشته باشد، روی آن میزان این چربی را 0 درصد درج می‌کنند. بنابراین در این ماده غذایی ممکن است مقدار کمی چربی ترانس وجود داشته باشد که برای تشخیص آن، بهتر است که مواد تشکیل‌دهنده محصول را مطالعه کنید. اگر یکی از مواد تشکیل‌دهنده محصول روغن نباتی هیدروژنه باشد، مطمئن باشید که محصول حاوی چربی ترانس است. متاسفانه، چربی ترانس در بسیاری از محصولات نانوایی، غذاهای سرخ کرده، غذاهای آماده، فست فودها، اسنک‌ها، مارگارین و …. یافت می‌شود که سلامت رژیم غذایی ما را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
کلسترول: کلسترول نوعی چربی است که در خون نیز وجود دارد و معمولاً از طریق گوشت، جگر، مغز، تخم‌مرغ و غذاهای لبنی به بدن می‌رسد. مصرف روزانه کلسترول می‌بایست کمتر از 300 میلی‌گرم باشد و در صورت ابتلا به بیماری‌های قلبی عروفی مجاز به مصرف کمتر از 200 ملی گرم خواهید بود.
فیبر: فیبر ماده‌ای مغذی است که به بدن شما کمک می‌کند غذاهای مصرف شده را هضم کنید. این ماده مغذی که در میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و غلات کامل به وفور یافت می‌شود، ریسک ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد. ماده غذایی که در هر واحد بیشتر از 5 گرم فیبر داشته باشد، پرفیبر تلقی می‌شود. به یاد داشته باشید که مردان باید 38 گرم و زنان 25 گرم فیبر به صورت روزانه مورد استفاده قرار دهند.
ویتامین‌ها و املاح: ویتامین‌ها و مواد معدنی، ترکیبات آلی هستند که سبب تسهیل سوخت و ساز بدن و رشد و نمو و ترمیم سلول‌های بدن می‌شوند و وجود آنها در جیره غذایی بسیار ضروری است و کمبود آنها منجر به بیماری‌ها و مشکلات مختلفی می‌شود و شامل ریزمغذی‌های بسیاری نظیر انواع ویتامین، کلسیم، کروم، مس، فلوراید، ید، آهن، منیزیم، منگنز، فسفر، پتاسیم، سدیم، روی و … می‌شوند. هر کدام از فرایند‌های بدن، نیازمند یکی از این مواد هستند و میزان مصرف آنها با یکدیگر متفاوت است. برچسب ارزش غذایی، معمولاً حاوی اطلاعاتی در خصوص میزان این مواد در محصولات غذایی و میزان روزانه موردنیاز مصرف‌کننده می‌باشد.