قوانین طلایی برای سبک غذایی سالم

عادت‌های غذایی ما، که تعیین‌کننده سبک غذایی هستند، بخشی اساسی از فرهنگ و سبک زندگی ما را تشکیل می‌دهند. سبک ‏غذایی مشخص‌کننده آن است که از نظر ما و سایر مردم هم فرهنگ ما، چه مزه‌هایی خوشمزه هستند و ترجیح می‌دهیم چه مواد ‏غذایی را به چه میزان در طول روز مصرف کنیم. نکته جالب این است که سبک غذایی، مانند سایر جنبه‌های زندگی، از زمان ‏خردسالی، از طریق محیط، اعضای خانواده و فرهنگی که در آن زندگی می‌کنیم، به ما آموخته می‌شود؛ بالواقع ما یاد می‌گیریم از چه ‏سبک غذایی لذت ببریم.‏

به همین دلیل است که غذاها و طعم‌ها در کشورهای مختلف با هم بسیار فرق دارند: چینی‌ها از خوردن هزاران کرم، سوسک و ‏موجودات ریز و کوچکی لذت می‌برند که از نظر ما به اصطلاح کاملاً «چندش» به نظر می‌رسند و حاضر نیستیم آنها را مزه کنیم. ‏وعده‌های غذایی بسیاری از اروپایی‌ها، آن قدر کم مقدار است که تعجب می‌کنیم چگونه با خوردن آن سیر می‌شوند. و ما ایرانی‌ها، ‏هیچ‌گاه نمی‌توانیم یک ناهار خوشمزه در یک مهمانی را بدون برنج تصور کنیم. ‏

به دلیل ریشه داشتن سبک غذایی در فرهنگ، برای همه ما خیلی سخت است سلیقه غذایی خود را تغییر دهیم. ما شاید تا آخر عمر ‏نتوانیم مزه‌ای که در فرهنگ ما نامتعارف به نظر می‌رسد، دوست داشته باشیم و به طریق مشابه، گذشتن از مزه‌های خوشایندی که ‏برای‌مان مملو از خاطره هستند، کاری بس دشوار و گاه غیرممکن است. از این رو، بسیاری از افراد هیچ‌گاه به این فکر نمی‌افتند که آیا ‏سبک غذایی سالمی دارند یا خیر. بسیاری از افراد هیچ گاه به فکر تغییر سبک غذایی‌شان نمی‌افتند، مگر آن که نیازی پزشکی آنها را ‏وادار به این کار نماید. ‏

باید بگویم داشتن سبک غذایی سالم، به معنای کنار گذاشتن همه علایق و سلایق غذایی نیست؛ امری که بسیاری را از تغییر سبک ‏غذایی به وحشت می‌اندازد. بلکه با ایجاد تغییراتی کوچک و اساسی در سبک غذایی‌مان، نه تنها می‌توانیم از تمام طعم‌های لذیذی ‏که تمام عمر همراه‌مان بودند، همچنان لذت ببریم، بلکه قادر خواهیم بود سلامت را به سبک غذایی خود وارد کرده و سلامت و طول ‏عمر بیشتری را برای خود و اعضای خانواده‌مان تضمین کنیم. برای این کار، نیازی نیست منتظر باشیم یک نیاز پزشکی اتفاق بیفتد تا ‏به فکر سلامت‌مان بیفتیم. ‏

اما سبک غذایی سالم، دقیقاً چیست و چه چیزی تعیین می‌کند که سبک غذایی کسی سالم یا ناسالم است؟ برای پاسخ به این ‏سوال، چهار قانون طلایی وجود دارد که می‌بایست همواره به یاد داشته باشیم. ‏

قانون طلایی اول: مصرف مواد غذایی مورد نیاز بدن

بدن ما برای آن که بتواند کارایی درستی داشته باشد، به مواد غذایی متفاوتی نیاز دارد. این مواد غذایی، همچون سوخت برای ‏اعضای مختلف بدن هستند. سبک غذایی سالم، آن عادات غذایی را دربرمی‌گیرد که مواد غذایی مختلف مورد نیاز بدن را مصرف کنیم ‏و بدین ترتیب کارایی تمامی اعضای بدن خود را تضمین نماییم. در این میان، توجه به سه ویژگی در مصرف مواد غذایی به منظور ‏تامین مواد غذایی مورد نیاز بدن، ضروری است. نخست آن که غذاهای ما می‌بایست از تنوع برخوردار باشند. ما نیاز داریم از مواد ‏غذایی مختلف تامین کننده مواد مغذی مختلف مصرف کنیم. دوم، ضرورت انتخاب مواد اولیه سالم است. باید مواد اولیه‌ای که برای ‏تهیه غذا و خوراک تهیه می‌کنیم، سالم و عاری از مواد مضر برای سلامتی باشد. در نهایت، ترکیب مواد غذایی، باید ترکیب سالمی ‏باشد. به عنوان مثال، شما می‌توانید خورشت قورمه سبزی لذیذی درست کنید که مواد اولیه آن سالم و همگی سرشار از مواد مورد ‏نیاز بدن‌تان هستند، اما مقدار قابل توجهی روغن، خصوصاً روغن جامد در تهیه آن به کار رفته است. در این حالت، خورشت قورمه ‏سبزی، هرچند بسیار لذیذ است، اما تبدیل به غذایی خطرناک برای بیماران قلبی و برای ابتلا به چاقی شده است.‏

قانون طلایی دوم: مصرف به اندازه مواد غذایی مورد نیاز بدن

این قانون، در تکمیل قانون طلایی اول است و مؤید این واقعیت است که بدن ما به هر ماده غذایی، به میزان مشخصی نیاز دارد. ‏مصرف کمتر یا بیشتر از هر ماده مورد نیاز، می‌تواند سبک غذایی ما را به سبک غذایی ناسالم تبدیل کند؛ زیرا سلامت بدن ما را ‏تهدید می‌نماید. به عنوان مثال، فرض کنید که شما قورمه سبزی سالمی تهیه کرده‌اید و قصد دارید آن را با برنج که آن نیز برای بدن ‏نیاز و مفید است، میل کنید. اما هنگامی که سر سفره می‌نشینید، مقدار فراوانی برنج می‌خورید؛ امری که در بسیاری از ما ایرانی‌ها به ‏وفور دیده می‌شود، زیرا برنج جزو جدایی نشدنی از سبک غذایی ماست. بدن تعریف مشخصی در میزان مناسب مصرف هر کدام از ‏مواد غذایی مختلف، مانند سبزیجات، لبنیات، گوشت و … دارد که برای کارایی مناسب، نیاز دارد از هر کدام به همان میزان مورد نیاز، ‏مصرف کنیم؛ نه بیشتر و نه کمتر! ‏

قانون طلایی سوم: پرهیز از مواد غذایی مضر

متاسفانه بسیاری از خوراکی‌های خوشمزه‌ای که روزانه مقدار زیادی از آنها را مصرف می‌کنیم، برای بدن مضر هستند؛ مواد خوراکی ‏مانند نوشابه، سس، تنقلاتی مانند چیپس و پفک و حتی آجیل‌های شور. با خوردن این گونه مواد خوراکی، حجم اعظمی از شکر، ‏نمک و سایر مواد غذایی را به بدن وارد می‌کنیم که نه تنها در خیلی از موارد هیچ ارزش غذایی ندارند، بلکه برای بدن مضر نیز ‏می‌باشند؛ مانند مواد افزودنی و رنگ‌های شیمایی موجود در پفک. سبک غذایی سالم به ما توصیه می‌کند، مصرف این گونه مواد ‏غذایی را تا حد ممکن کم یا در بهترین حالت، حذف کنیم. ‏

قانون طلایی چهارم: بدن خود را بشناسید

یکی از مهم‌ترین نکات در خصوص اتخاذ سبک غذایی سالم، آن است که بدانید بدن هر کس با توجه به شرایط و ویژگی‌های ‏متفاوت، نیازهای خاصی دارد که ممکن است با نیاز دیگران فرق داشته باشد. یک کودک، یک مرد، یک زن و یک فرد سالخورده ‏نیازهای غذایی متفاوتی دارند و مواد غذایی مختلف را باید به میزان مختلف مصرف کنند. در عین حال شرایط اقلیمی و آب و هوایی ‏در تعیین سبک غذایی نیز تاثیرگذار است؛ زیرا تغذیه در تطبیق بدن با شرایط پیرامون تاثیر مهمی دارد. علاوه بر این، برخی دچار ‏مشکلات و بیماری‌های خاصی هستند، برخی چاق و برخی لاغر هستند، برخی فعال و برخی غیرفعال هستند و در همه این حالات، ‏سبک غذایی سالم باید بر اساس شرایط مختلف تعریف شود تا بتواند به افراد کمک کند در بهترین حالت فیزیکی و روحی قرار گیرند. ‏برای دست یافتن به چنین شناختی در خصوص خودتان و اعضای خانواده‌تان، مراجعه به یک پزشک متخصص تغذیه کمک بزرگی ‏است.‏