جانشینان شکر

یکی از مهم‌ترین دلایل مصرف بالای شکر در میان مردم، طعم شیرینی است که ایجاد می کند؛ طعمی که برای همه مردم بسیار ‏دلپذیر است. این در حالی است که تمایل روزافزون برای چشیدن هر چه بیشتر این طعم شیرین ما را با ‎‎‏مشکلاتی ‏‎‎که مصرف بیش از ‏اندازه شکر با خود به همراه دارد، مواجه می‌سازد. به همین دلیل است که امروزه توجه ویژه‌ای به جایگزین‌های شکر وجود دارد؛ ‏جایگزین‌هایی که هم طعم شیرین را برای ما فراهم آورند، هم از مضرات مصرف زیاد شکر را نداشته باشند، در عین حال فوایدی را ‏برای سلامت بدن به همراه داشته باشند. در ادامه با هم به مرور چند مورد از مهم‌ترین جایگزین‌های شکر می‌پردازیم. ‏

استويا‏

استویا يا شيرين‌برگ، يک گياه بومي مناطق جنوبی آمريکاست که قرن‌ها به عنوان شیرین‌کننده‌ای طبیعی مورد استفاده مردم بومی ‏این ناحیه بوده است. استویا محصولی کاملاً طبیعی است و به طور مستقیم از طبیعت و گیاهان تهیه می شود و 300 برابر از شکر ‏شيرين‌تر است. این ماده که به صورت قند حبه و شکر استوار در بازار قابل تهیه می‌باشد، کالری و قند ندارد و از این رو سال‌ها است ‏به عنوان یکی از مهم‌ترین مواد در صنعت رژیم غذایی رژیمی مورد توجه و استفاده است. استویا در تولید محصولات قندی از جمله ‏شیرینی و شکلات جایگزین شکر شده است و علاوه بر این، در تولید بسیاری از محصولات دیگر از جمله نوشابه‌های رژیمی، مربا، ‏سس و ماست استفاده مي‌شود. با توجه به این که استویا هیچ حجم قندی ندارد، بنابراین در بدن نیازی به تولید انسولین ندارد؛ امری ‏که آن را تبدیل به گزینه‌ای مناسب برای افراد مبتلا به دیابت کرده است.

زایلیتول

یکی دیگر از جایگزین‌های معروف شکر، زایلیتول است که در تولید آدامس، شکلات و خمیر دندان استفاده می‌شود و از جمله ‏شیرین‌کننده‌های بدون قند است. زایلیتول یک الکل قندی 5 کربنه طبیعی است که به طور آزاد در بخش‌هایی از گیاهان و مواد غذایی ‏وجود دارد. مانند استویا، متابولیسم این شیرین‌کننده طبیعی نیز به انسولین نیاز ندارد، بنابراین مصرف آن بر روی میزان انسولین ‏خون تاثیری نمی‌گذارد، آرام جذب می‌شود و در نتیجه میزان گلوکز خون را تغییر نمی‌دهد؛ امری که زایلیتول را به یک جایگزین ‏مناسب برای افراد مبتلا به دیابت تبدیل کرده است. در عین حال، شیرینی زایلیتول برابر با ساکاروز و میزان کالری آن 40 برابر کمتر ‏از قند است. این جایگزین، دارای خاصیت گرماگیری است و زمانی که به صورت جامد یا کریستالیه مصرف می‌شود، حس خنکی و ‏تازگی به دهان می‌دهد. علاوه بر این، نقش بسزایی در جلوگیری از پوسیدگی دندان دارد که در کنار سایر مزایای آن دستمایه ‏مناسبی برای بهداشت دهان و دندان می‌باشد.

عسل

عسل، معجزه طبیعت است که از حدود 4000 سال پیش مورد استفاده قرار می‌گرفته و علاوه بر این که همواره یکی از محبوب‌ترین ‏خوراکی‌های آشپزی بوده است، داروی تسکین بسیاری از بیماری‌ها نیز می‌باشد. این معجون شیرین، به عنوان یکی از جایگزین‌های ‏شکر، چاشنی صبحانه یا شیرینی بسیاری از بیسکویت‌ها و کیک‌ها است. بی شک منظور از عسل، عسل طبیعی است که از شهد گل و ‏به صورت طبیعی تهیه شده باشد، نه عسلی که با دستکاری بشر، از شکر تهیه شده باشد. عسل طبیعی یک شیرین‌کننده طبیعی است ‏که از شکر طعم شیرین‌تری دارد و سرشار از ویتامین‌های مفید برای بدن است. عسل، علاوه بر این که به واسطه خاصیت ‏ضدباکتریایی و ضدعفونی کنندگی‌، نقش درمانی بالا و جایگاه مهمی در طب سنتی دارد، یک معجون انرژی‌زای بی‌درنگ است. این ‏امر به این دلیل است که عسل، همچون شکر، حاوی مولکول‌های قند و به طور خاص فراکتوز و گلوکز می‌باشد، مولکولهایی که منبع ‏انرژی به حساب می‌آیند. آنچه عسل را از شکر متفاوت می‌سازد این است که در شکر، قند حاصل ترکیب فراکتوز و گلوکز است و از ‏این رو مراحل هضم بیشتری دارد. اما در عسل، ترکیب شیمیایی این دو مولکول متفاوت است؛ این دو مولکول در عسل از هم جدا ‏هستند. همچنین عسل دارای دکستریب و فیبر نشاسته است که به تعدیل میزان قند خود کمک شایانی می‌نماید. با این وجود، این ‏ایده که عسل را به طور کامل جایگزین شکر کنیم، مورد تردید و سوال است. متخصصان تغذیه به ما یادآور می‌شوند که عسل دارای ‏کالری تقریباً برابر با شکر است به طوری که در یک قاشق غذاخوری آن 64 کالری وجود دارد. بنابراین مصرف بیش از اندازه عسل ‏می‌تواند ما را دقیقاً با مشکلاتی مواجه سازد که به قصد اجتناب از آنها، به عسل روی آورده‌ایم.

شیره نارگیل

شیره نارگیل (مایع شیرین درون نارگیل) یکی از مهم‌ترین شیرین‌کننده‌های طبیعی است. طعم آن به شکر قهوه‌ای نزدیک است اما ‏کمی شیرین‌تر است. شیره نارگیل را می‌توان مانند شکر معمولی مورد استفاده قرار داد و آن را در بسیاری از دستورپخت‌ها جایگزین ‏شکر نمود. شیره نارگیل، یک نوشیدنی بسیار مغذی است که سرشار از ویتامین‌ها، املاح معدنی، آمینواسیدها، کربوهیدرات‌ها، ‏آنتی‌اکسیدان‌ها، آنزیم‌ها و سایر ریزمغذی‌های ضروری برای سلامت انسان است. این مایع شیرین، یک معجون نشاط آور و انرژی‌زای ‏طبیعی است که این امر به دلیل میزان کالری‌ای است که به بدن می‌رساند. در واقع، شیره نارگیل دارای مقادیر کالری مشابهی با ‏شکر معمول است به همین دلیل مصرف بیش از اندازه شیره نارگیل می‌تواند موجب جذب کالری بیش از حد به بدن شود.

شیره افرا

شیره افرا یکی از محبوب‌ترین شیرین‌کننده‌های طبیعی است که امروزه در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. زیستگاه درختان افرا ‏کشورهایی نظیر کانادا با شرایط اقلیمی سرد است. درختان افرا در فصل زمستان در تنه و ریشه خود نشاسته‌ای ذخیره می‌کنند که در ‏فصل بهار به شکر تبدیل شده و به همراه شیره درخت، بالا می‌آید. نحوه استخراج و بهره‌برداری از آن می‌تواند میزان طبیعی بودن ‏محصول نهایی را مشخص کند اما به طور کل، در بسیاری از نقاط دنیا، شیره افرا باید تماماً طبیعی از درخت به دست آمده باشد تا ‏برچسب افرا دریافت کند. ظاهر و طعم شیره درخت افرا بسیار به عسل شباهت دارد و یکی از جایگزین‌های شکر است که علاوه بر ‏شیرینی، عطر و طعم خوبی به غذا می‌بخشد. با این وجود شربت افرا، دارای درصد قند بالایی (حدود 67 درصد) است که بیشتر از ‏نوع ساکاروز می‌باشد. آن چه آن را به جایگزینی برای شکر تبدیل می‌سازد این است که نسبت به شکر معمولی مغذی‌تر است و ‏کالری کمتری دارد. شیره افرا حاوی میزان کمی پتاسیم و کلسیم و دربرگیرنده مقدار قابل توجهی مواد معدنی نظیر روی و منگنز ‏است. علاوه بر این، شیره افرا دارای آنتی‌اکسیدان‌ها است، هضم گوارش را آسان‌تر می‌کند و می‌تواند بدن را قادر به مبارزه با ‏عفونت‌های باکتریایی کند؛ خاصیتی که اتکای بدن به آنتی‌بیوتیک‌ها را به طرز چشمگیری کاهش می‌دهد.

شیره خرما

شیره خرما یکی دیگر از جایگزین‌های شکر است که ضمن طعم دلپذیر و شیرین آن، خواص بسیاری نیز دارد. این شیره که به طور ‏سنتی از روی هم انباشتن خرما در محل‌های خاص نگهداری خرما به دست می‌آید، جزو مواد غذایی انرژی‌زا است و خصوصاً زمانی ‏که بدن به انرژی بیشتری نیاز دارد، یکی از بهترین غذاها به شمار می‌آید. شیره خرما دارای خواص خرما است و بنابراین حاوی فسفر ‏و آهن می‌باشد. این شیره، مانع ایجاد کم‌خونی می‌شود، تسکین‌دهنده دردهای رماتیسمی و امراض شریانی و وریدی است و مصرف ‏آن در وعده صبحانه می‌تواند کمک کند تا سلول‌های عصبی فعال شوند. در بسیاری از استان‌های کشورمان، از شیره خرما به جای شکر ‏در پخت حلوا استفاده می‌شود و مصرف آن همراه با شیر، ارده و شیربرنج، جزو عادات غذایی مرسوم آنها در زمستان‌ها می‌باشد. شیره ‏خرما به دلیل داشتن مواد قندی طبیعی ضرر کمتری نسبت به شکر معمولی دارد اما متخصصان تغذیه مصرف آن را برای بیماران ‏دیابتی توصیه نمی‌کنند. در عین حال، شیره خرما درصد کالری بالایی دارد، بنابراین مصرف آن می‌تواند به افزایش وزن بینجامد.