سلیاک را بشناسیم

زمانی که خبر همایش‌های دو هفته گذشته بر روی سایت قرار گرفت، برخی دوستان از ما پرسیدند: سلیاک چیست؟ زمانی که بدانیم ‏سلیاک، با وجود آن که بیماری بسیار شایعی است، تا چه میزان در میان مردم ناشناخته است و حتی نام آن به گوش بسیاری نخورده ‏است، از شنیدن این سوال قطعاً تعجب نخواهید کرد. ‏

سلیاک یک بیماری خودایمنی با زمینه ژنتیکی است که طی آن شخص در اثر مصرف گلوتن (نوعی پروتئین موجود در گندم، چاودار ‏یا جو) دچار آسیب بافتی روده باریک می گردد و از جذب مواد غذایی موردنیاز باز می‌ماند. مبتلایان به سلیاک، نمی‌ توانند گلوتن ‏مصرف کنند. این پروتئین به دلیل ساختار اسید آمینه‌ای خاص، هضم مشکلی دارد و در بدن بسیاری از افراد موجب اختلال و ‏واکنش‌های التهابی می‌شود. با این وجود، با توجه به این که گندم یکی از رایج‌ترین مواد غذایی است که به مصرف روزانه می‌رسد، و ‏همچنین به علت حضور گلوتن در بسیاری از محصولات صنعتی از جمله دارو، خمیر دندان و محصولات غذایی صنعتی، مبتلایان به ‏سلیاک در معرض گلوتن بسیاری در زندگی خود هستند که این امر آنها را دچار ناراحتی‌های بسیاری می‌کند که ممکن است تا ‏مدت‌ها ندانند دلیل این ناراحتی‌ها، گلوتن است. ‏

سلیاک معمولاً با سوءهاضمه و عدم جذب مواد غذایی و ویتامین‌ها و همچنین تحلیل ریزپرزها شناسایی می شود. پرزها به طور ‏طبیعی مواد مغذی را از غذاهای مصرفی جذب می‌نمایند. اما در پاسخ به گلوتن، سیستم ایمنی بدن بیمار باعث تخریب ریزپرزهای ‏روده کوچک می‌شود؛ امری که باعث می‌شود بدن دیگر نتواند مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت کند. از این رو، بیمار به علت عدم ‏جذب مواد مورد نیازش، دچار کاهش وزن و علایم مربوط به کمبود مواد مغذی می‌گردد. ‏

‏ شناسایی بیماری سلیاک معمولا عملی است که ممکن است در آن اشتباه رخ دهد. دلیل این موضوع آن است که بسیاری از ‏نشانه‌های بیماری سلیاک، در خصوص سایر بیماری‌ها نیز وجود دارد. به همین دلیل، نه تنها بسیاری از افراد به داشتن بیماری ‏سلیاک در خود و اعضای خانواده خود مشکوک نمی‌شوند، بلکه در بسیاری از مواقع پزشک معالج را نیز در تشخیص آن دچار اشتباه ‏می‌نماید.‏

سلیاک بر افراد مختلف، به شیوه‌های متفاوتی اثر می‌گذارد. بیمار ممکن است دچار علایم گوارشی شود یا شاهد عوارضی در سایر ‏قسمت‌های بدن خود باشد. به عنوان مثال در حالی که یک نفر ممکن است صرفاً دچار اسهال شود، فرد دیگری ممکن است ‏تحریک‌پذیر یا افسرده می‌شود؛ امری که به عنوان یکی از رایج ترین علایم سلیاک در کودکان شناخته شده است.‏

به طور کلی، علایم بیماری سلیاک ممکن است شامل یک یا تعداد بیشتری از چند مورد باشد. این علایم عبارتند از: «دفع گاز»، ‏‏«درد و نفخ شکمی عودکننده»،، «اسهال مزمن»، «یبوست»، «احساس خستگی»، «درد مفصل یا استخوان»، «کم‌خونی با علت ‏ناشناخته یا کم‌خونی از نوع فقر آهن»، «پوکی استخوان یا کاهش تراکم استخوان»، «تغییرات رفتاری»، «احساس کرختی در پاها»، ‏‏«گرفتگی عضلانی»، «تشنج»، «اختلال قاعدگی»، «ناباروری»، «سقط مکرر جنین»، «رشد تاخیری»، «عدم رشد در کودکان»، ‏‏«زخم‌های آفتی دهان»، «تعییر رنگ یا کاهش مینای دندان»، «شایعات پوستی خارش‌دار».‏

منبع: بیماری سلیاک، راهنمای رژیم غذایی بدون گلوتن، نوشته دکتر محمد رستمی نژاد