مضرات گیاه استویا؛ آنچه باید قبل از مصرف بدانید
در سالهای اخیر، گیاه استویا به عنوان یک جایگزین طبیعی برای شکر در رژیمهای غذایی مختلف جایگاه ویژهای پیدا کرده است. این گیاه که بومی آمریکای جنوبی است، به دلیل دارا بودن ترکیبات شیرینکننده طبیعی، برای افراد دیابتی، کسانی که در رژیم لاغری هستند یا از چاقی مفرط رنج میبرند، گزینهای محبوب به شمار میآید. اما علیرغم مزایای متعدد استویا، بررسیهای علمی و تجربی نشان میدهد که مصرف آن بدون آگاهی از عوارض احتمالی میتواند برای برخی از افراد مشکلساز باشد. بنابراین شناخت مضرات گیاه استویا به اندازه شناخت فواید آن اهمیت دارد.
استویا چیست؟
استویا گیاهی است از خانوادهی آفتابگردان، که برگهای آن حاوی مادهای شیرین به نام استویوزید میباشد. این ماده تا ۳۰۰ برابر شیرینتر از قند معمولی است و بدون کالری یا با کالری بسیار کم عمل میکند. از همین رو، در محصولات رژیمی، نوشیدنیهای بدون قند و مکملهای غذایی به وفور استفاده میشود. اما همانطور که هر گیاه دارویی میتواند دارای اثرات جانبی باشد، استویا نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این مقاله به شکل دقیق به بررسی مضرات گیاه استویا خواهیم پرداخت.
چرا باید نسبت به مصرف استویا محتاط بود؟
هرچند سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) استفاده از برخی ترکیبات استویا را بیخطر اعلام کرده است، اما مصرف بیش از حد یا بدون نظارت پزشکی ممکن است برای سلامت عمومی افراد، بهویژه در درازمدت، مخاطراتی ایجاد کند. اثرات منفی آن معمولاً در افراد خاص، مانند بیماران قلبی، افراد دارای فشار خون پایین، یا کسانی که به داروهای خاصی وابستهاند، بیشتر بروز میکند. برخی از نگرانیهای مطرحشده دربارهی مضرات گیاه استویا در تحقیقات جدید علمی نیز تأیید شدهاند.
مضرات گیاه استویا
- کاهش فشار خون: استویا میتواند موجب کاهش فشار خون شود که برای افراد مبتلا به فشار خون پایین میتواند خطرناک باشد.
- تداخل دارویی: مصرف استویا ممکن است با برخی داروها، بهویژه داروهای کنترل قند خون، ضد فشار خون و ضد التهابی تداخل داشته باشد.
- ایجاد حساسیت: در برخی افراد ممکن است استویا موجب واکنشهای آلرژیک مانند خارش، بثورات جلدی یا مشکلات تنفسی شود.
- تأثیر بر باروری: برخی مطالعات حیوانی نشان دادهاند که مصرف زیاد استویا ممکن است بر قدرت باروری اثر منفی بگذارد، هرچند این مورد هنوز در انسان بهطور قطعی اثبات نشده است.
- مشکلات گوارشی: مصرف زیاد استویا ممکن است موجب نفخ، حالت تهوع یا دلدرد شود.
- تأثیر بر عملکرد کلیوی: برخی تحقیقات بیان کردهاند که مصرف زیاد شیرینکنندههای مصنوعی و حتی طبیعی مانند استویا میتواند عملکرد کلیه را تحت تأثیر قرار دهد.
بررسی علمی مضرات گیاه استویا
تحقیقات متعددی در زمینه اثرات جانبی استویا صورت گرفته است. یکی از مهمترین نکاتی که محققان بر آن تأکید دارند، استفادهی معتدل و زیر نظر پزشک از این گیاه است. در پژوهشی که در ژورنال «Journal of Toxicology» منتشر شد، آمده است که دوز بالای استویوزید میتواند بر روی تنظیم قند خون در برخی افراد تأثیر منفی بگذارد، بهویژه کسانی که از داروهای کاهنده قند خون استفاده میکنند. این اثرات در قالب تداخل دارویی و کاهش بیش از حد قند خون بروز مییابد. بنابراین یکی از جدیترین مضرات گیاه استویا، تأثیر آن بر بیماران دیابتی در صورت مصرف کنترلنشده است.
تأثیر استویا بر سلامت قلب و عروق
یکی از مسائل نگرانکننده پیرامون استویا، تأثیر آن بر فشار خون و سلامت عروق است. مصرف استویا ممکن است در افراد مبتلا به فشار خون پایین، باعث بروز علائمی چون سرگیجه، بیحالی و حتی افت شدید فشار شود. اگرچه برخی پژوهشها نشان دادهاند که استویا میتواند در کنترل فشار خون بالا مفید باشد، اما همان خاصیت در افراد سالم یا دارای فشار خون پایین ممکن است خطرآفرین باشد. به همین دلیل توصیه میشود افرادی که داروی کنترل فشار خون مصرف میکنند، حتماً قبل از گنجاندن استویا در رژیم غذایی خود با پزشک مشورت کنند.
مصرف استویا در دوران بارداری و شیردهی
یکی از موضوعات مهمی که هنوز در آن اجماع علمی وجود ندارد، تأثیر استویا بر بارداری و شیردهی است. در حالی که بعضی منابع آن را بیخطر میدانند، برخی تحقیقات حیوانی به این نتیجه رسیدهاند که مصرف دوزهای بالا از ترکیبات استویا ممکن است موجب اختلال در سیستم تولیدمثل شود. بنابراین به زنان باردار یا شیرده توصیه میشود که از مصرف خودسرانه استویا پرهیز کرده و حتماً پیش از استفاده با پزشک مشورت کنند.
توصیههای ایمنی برای مصرف استویا
اگر تصمیم به مصرف استویا دارید، بهتر است موارد زیر را رعایت کنید:
- از مصرف بیش از حد فرآوردههای حاوی استویا خودداری کنید.
- در صورت ابتلا به بیماریهای زمینهای مانند دیابت، فشار خون یا بیماریهای کلیوی، حتماً با پزشک مشورت نمایید.
- به واکنشهای بدنی خود توجه داشته باشید؛ در صورت بروز حساسیت، مصرف را قطع کنید.
- اگر باردار یا شیرده هستید، از مصرف خودسرانه پرهیز کنید.
- فقط از فرآوردههای معتبر و دارای تأییدیه بهداشتی استفاده نمایید.
جمعبندی: آیا استویا برای همه مناسب است؟
در پاسخ به این سؤال باید گفت که مانند هر مادهی طبیعی یا صنعتی دیگر، مصرف استویا نیز میتواند در برخی افراد مناسب و در برخی دیگر مضر باشد. مضرات گیاه استویا بهویژه برای گروههای خاصی مانند بیماران دیابتی، افراد دارای فشار خون پایین، یا زنان باردار قابل توجه است. بنابراین مصرف آگاهانه، تحت نظر متخصص، و در دوزهای مشخصشده کلید بهرهمندی از فواید بدون درگیر شدن با عوارض جانبی است.