یکی از کلماتی که امروزه در هر گوشه و کناری بسیار میشنویم، «ارگانیک» است. اجازه دهید سوالی بپرسم. زمانی که کلمه «ارگانیک» را میشنوید، در وحله اول چه چیزی به ذهن شما خطور میکند؟ آیا آنها را در قالب محصولات محلی مانند ماست و کره محلی تصور میکنید یا تصویر کالای لوکسی به ذهنتان می رسد که برای خریدش هزینه بیشتری پرداخت میکنید و در حالی که ممکن است حتی از شکل ظاهری آن راضی نباشید، آن را خریداری میکنید تنها به این دلیل که به آن «ارگانیک» میگویند؟ اگر هر کدام از این دو تصور در ذهن شما ایجاد شده است، پس حتما ادامه این مطلب را بخوانید.
مطمئنم با من موافق هستید که امروزه، بسیاری از میوهها، سبزیها و لبنیاتی که میخوریم، عطر و طعم قدیم را ندارند. بسیاری از ما، تجربه دلپذیر طعمهای به یادماندنی بسیاری از خوردنیها را در زمانهای دورتر در زندگیمان به یاد داریم: گلابیهای آبدار و شیرین، لیموترشهای تابستانی با طعم و بویی که دهان هر کس را آب میانداخت، عطر ریحانهای نوبر بهاری و… . در آن زمانها که هر میوه و هر محصولی تنها در فصل خودش قابل دسترس بود، طعم همه چیز دلپذیرتر، طبیعیتر و واقعیتر بود. این امر، تغییر بزرگی است که در تجربه ما انسانهای قرن مدرن رخ داده است.
فهم دلیل این تغییر ساده است. کافی است که به پیشینه تولید محصولات غذایی نگاهی بیندازیم. با رشد جمعیت، بسیاری از انسانها دیگر به کشاورزی نپرداختند و فعالیتهای دیگری را پیشه کردند؛ هزاران فعالیت و خدماتی که برای افزایش رفاه جامعه مورد نیاز بود. این امر، این افراد را به مصرفکنندگان محصولات غذایی تبدیل کرد که خودشان تولیدکننده آنها نبودند. این مساله زمینهساز صنعتی شدن تولیدات محصولات غذایی بود؛ به گونهای که عدهای معدود میبایست برای جمعیت بالایی، به تولید محصولات غذایی مختلف میپرداختند. افزایش تولید متناسب با تقاضای بالا و همچنین سودی که میتوانست از این طریق حاصل شود، نیاز به تولید محصولات غذایی با سرعت بیشتری داشت. این در حالی بود که از یک سو هر محصولی، میبایست زمان طبیعی مخصوصی را برای تولید طی کند و از سوی دیگر زمین و خاک مورد استفاده برای کشت، بدون استراحتهای دورهای به منظور ترمیم حاصلخیزی آن، کارایی خود را از دست میدهد. استفاده از مواد شیمیایی مختلف، راهحلی برای این دو مساله بود به گونهای که با استفاده از مواد شیمیایی مختلف در قالب کودهای شیمیایی و یا تغییرات ژنتیکی، از یک سو رشد محصولات سرعت گرفتند و از سوی دیگر قابلیت بهرهبرداری خاک افزایش یافت. این دستکاری در طبیعت و روند طبیعی تولید محصولات، به ایجاد امکان بهرهبرداری حداکثری از تن نحیف طبیعت انجامید و به تولید سریع و بی وقفه محصولات غذایی کمک ویژهای کرد.
طعم متفاوت میوهها و سبزیجات امروز، نتیجهای از همین دستکاری در طبیعت است، اما تنها نتیجه نیست. زمانی که از انواع مواد شیمیایی برای رشد محصولات بیشتر و سریعتر استفاده میکنیم، تمام این مواد شیمیایی در خاک و محصولات نفوذ میکنند و هنگامی که آنها را میخوریم، به بدن ما راه پیدا میکنند. تبعات این اتفاق به دامداریها نیز کشیده شده است. به عنوان مثال، علوفهای که دامها می خورند، یا دانههایی که ماکیان مصرف میکنند، همه آنها مملو از همان مواد شیمیایی است که در تولید این علوفهها و دانهها به کار رفته است و راه خود را به محصولاتی که از دامها تولید میشود، باز کرده و از این طریق قدم به سفرههای ما میگذارند. علاوه بر این، داروهای شیمیایی مختلفی به حیوانات تزریق یا خورانده میشوند تا بتوانند به عنوان مثال بیشتر شیر بدهند یا بیشتر تخم بگذارند. با ریزبین شدن در این روند، خواهیم دید این جریان تا لباسهایی که بر تن میکنیم یا لوازم آرایشی که استفاده میکنیم و هزاران وسیلهای که زندگیمان بر آنها بنا شده است، ادامه دارد. سوال این است که آیا این امر سلامتی ما را به خطر نمیاندازد؟
نگرانی در خصوص خطراتی که مواد شیمایی برای سلامتی انسان به همراه دارند، به شکلگیری جنبش ارگانیک در سراسر دنیا انجامیده است. این جنبش تلاشی است برای بازگشت به روال طبیعی؛ آن چه بیشک برای سلامتی تک تک ما بسیار موثر است. اوایل شکلگیری این جنبش، غذای ارگانیک برای بسیاری، تنها به عنوان یک مد زودگذر مطرح بود. اما امروزه تولید و بازاریابی تولیدات ارگانیک با سرعت بالایی در حال رشد است زیرا بسیاری بر این باورند که اختلال در روند طبیعی خوراک به عنوان اولین نیاز طبیعی بدن انسان، منجر به مشکلات بیشماری برای سلامتی پیر و جوان، کودک و بزرگسال خواهد شد. از این رو امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا، محصولات ارگانیک، دیگر لوکس به حساب نمیآیند و در فروشگاهها، می توان انواع محصولات ارگانیک مختلفی را با برچسب ارگانیک و تنها اندکی گرانتر از انواع معمولی، خریداری کرد.
با توجه به آن چه گفتیم، حالا می توانیم به سوال اول برگردیم. فرقی نمیکند یک ماده غذایی، در یک روستا، توسط یک کشاورز یا دامدار محلی تولید شده باشد یا محصولی کارخانهای باشد که در وسط یک شهر پرجمعیت قرار دارد. ارگانیک بودن آن به معنای آن است که بدون دخالت یا بدون مصرف انواع آفتکشها، کودهای شیمیایی و ترکیبات اصلاح شده ژنتیکی تولید شده باشند. این بدان معنا است که کشاورزان در هیچ کدام از مراحل کشت تا برداشت، جمعآوری و بستهبندی محصولات کشاورزی و دامداران در هیچ کدام از مراحل تغذیه و رشد دامها و تولید و بستهبندی محصولات لبنی از مواد شیمیایی استفاده نکنند. اگر محصولی براساس شرایط ارگانیک رشد و پرورش یافته باشد، زمان کافی برای رشد طبیعی خواهد داشت که این امر باعث دو نتیجه مهم به دنبال دارد:
نخست آن که محصولات فرصت خوش طعمتر شدن پیدا میکنند. میوهها و سبزیجات ارگانیک هر کدام به هر اندازه که توان دارند رشد میکنند و بزرگ میشوند. از همین روست که به عنوان مثال بسیاری از میوه های ارگانیک، بر خلاف میوههای غیرارگانیک، یک اندازه و خوش تراش نیستند، اما خوش رنگ هستند و طعم دلپذیرتر و طبیعیتری دارند.
دوم آن که محصولات فرصت میکنند سالمتر و مفیدتر باشند. علاوه بر این که مواد شیمیایی در بافت آنها رخنه نمیکند، محصولات غذایی که با روش طبیعی و ریتمی آرام به دست میآیند، غنای غذایی بیشتری دارند. میوهای که دوبار سریعتر از میوه طبیعی رشد میکند، دوبار کمتر از میوه ای که در طبیعت رشد میکند، دارای مواد غذایی است.