کشاورزی ارگانیک، دوستی با طبیعت

زمانی که از واژه «ارگانیک» صحبت می‌کنیم، درواقع به یک سکه دو رو اشاره کرده‌ایم. یک روی سکه، آن چیزی است که در پست ‏پیشین در باب آن سخن راندیم؛ عدم مصرف هر گونه مواد شیمیایی در روند تولید محصولات غذایی. این روی سکه، به ما یادآور ‏می‌شود که باید با بدن خود کمی مهربان‌تر باشیم و با تغذیه سالم، سلامت خود را تضمین کنیم. اما این سکه روی دیگری نیز دارد؛ ‏امری که امروزه یکی از دغدغه‌های جدی در سرتاسر دنیا است: با طبیعت نیز باید مهربان باشیم. ‏

شرایطی را تصور کنید که طبیعت پیرامون ما، عاری از پوشش گیاهی شده است، حیوانات مختلفی در آن روز به روز جان خود را از ‏دست می‌دهند، کمبود آب بیداد می‌کند و یا آلودگی آب، خاک و هوا امکان زندگی بر روی کره زمین را برای هر موجودی غیرممکن ‏ساخته است. شاید با تصور این شرایط، به یاد فیلم‌های تخیلی افتاده باشید. شاید آن را باور نکنید، خیلی بعید و حتی غیرممکن ‏بدانید. اما آیا چنین شرایطی پیش خواهد آمد؟ شاید در زمانه ما این شرایط اتفاق نیفتد، اما آیا ممکن نیست برای چندین نسل بعد ‏از ما، چنین شرایطی به نابودی نسل انسان روی زمین بینجامد؟ از نظر بسیاری از حامیان محیط زیست، ما هم اکنون در مسیر این ‏نابودی قرار گرفته‌ایم. ‏

زندگی ما، به عنوان موجودات انسانی، با طبیعت عجین شده است. بدون طبیعت زندگی هیچ کدام از ما، با کمک هیچ فناوری‌ای، ‏ادامه نخواهد داشت. با این وجود از سالیان سال پیش، انسان، خواسته یا ناخواسته، آسیب بسیار به طبیعت رسانده تا بتواند اندکی ‏آسایش و رفاه بیشتری را در زندگی تجربه کند، غافل از این که این گونه، زندگی خود، فرزندان خود و نسل های آینده را به خطر ‏انداخته و می‌اندازد. ‏

حیات محیط‌ زیست به تغییراتی بسته است که در درازمدت در آن رخ می‌دهد و تعادل را در آن برقرار می‌کند. این تغییرات، ‏روندهای طبیعی هستند که در قالب پدیده‌های طبیعی مختلف خود را نمایان می‌سازند. وقتی زلزله ای می آید، وقتی جنگلی دچار ‏آتش‌سوزی طبیعی می‌شود، وقتی آتش فشانی فوران می‌کند، وقتی بادی می‌وزد، وقتی سیلی می‌آید، وقتی حیوانی، حیوان دیگری را ‏می‎خورد، همه اینها تغییراتی هستند که در طبیعت رخ می‌دهند و هر کدام جایگاهی در زنجیره تکامل دارند که برای حیات کره ‏زمین حیاتی است. به همین دلیل دانشمندان از واژه «اکوسیستم» استفاده می‌کنند تا بر این واقعیت تاکید کنند که همه چیز در ‏طبیعت به مثابه بخشی از یک سیستم در هماهنگی کامل با هم قرار دارند. ‏

در این میان، بسیاری از تلاش‌های انسان برای به زنجیر کشیدن طبیعت، به نفع اهداف خود، در عدم تطابق با اکوسیستم قرار دارد و ‏آثار مخربی بر محیط زیست می‌گذارد که بسیاری از این آثار در بلندمدت خود را نمایان خواهند ساخت. بی‌دلیل نیست که برخی، ‏عملکرد انسان‌ها در با طبیعت را با عملکرد ویروس در رایانه مقایسه کرده‌اند؛ انسان نظم سیستم را به نفع خود به هم می‌ریزد. ‏

خاک یکی از عناصر روی کره زمین است که بستر تغذیه را برای تمامی موجودات زنده فراهم کرده است. انسان نیز همچون همه ‏موجودات زنده، با قرار گرفتن روی زمین آموخت که از آن چه زمین در اختیارش قرار می‌دهد، تغذیه کند تا زنده بماند. بر خلاف تمام ‏موجودات زنده، انسان آموخت چگونه می‌تواند از خاک برای کشاورزی استفاده کند. آن چه این مساله را به رفتاری نامطابق با ‏اکوسیستم تبدیل کرده است، رواج کشاورزی غیرارگانیک است که به واسطه استفاده فراوان از کودهای بیولوژیکی، عدم تناوب کشت ‏مناسب و امثال آن، آسیب فراوانی به خاک و در نتیجه محیط زیست می‌زند. ‏

مفهوم «کشاورزی ارگانیک» همزمان با جنبش ارگانیک که از آن در پست پیشین سخن راندیم، شکل و به طور ویژه‌ای مورد توجه قرار ‏گرفت. کشاورزی ارگانیک بیانگر آن دسته از رفتارهای کشاورزی است که در مطالبقت با اکوسیستم قرار داشته و باعث تثبیت بافت ‏خاک و جلوگیری از فرسایش خاک، حفظ چرخه آب، چرخه کربن، چرخه مواد غذایی، افزایش تنوع زیستی و جلوگیری از آلودگی ‏آب و زمین شده و در نتیجه اثر مخربی بر محیط زیست نمی‌گذارد. دستورالعمل اصلی کشاورزی ارگانیک، استفاده از شرايط بومي و ‏عدم استفاده از هر گونه ترکيبات شيميايي آلي است. بدین ترتیب در کشاورزی ارگانیک، تلاش نمی‌شود تا محصول خاصی را با کمک ‏ترکیبات شیمیایی در شرایطی مورد کشت قرار داد که اساساً برای پرورش آن نوع خاص گیاه نامناسب و نامطلوب است. ‏

بنابراین، کشاورزی ارگانیک از یک سو مواد غذایی‌ای را در اختیار انسان‌ها قرار می‌دهد که تضمین‌کننده سلامت بدن هستند و از ‏سوی دیگر روشی از تولید مواد غذایی را پیش می‌گیرد که تضمین‌کننده محیط زیست نیز باشند. شاید با خود می‌اندیشید که ‏دانستن این موضوع که کشاورزی چگونه می‌تواند به تهدیدی برای طبیعت تبدیل شود، خارج از اختیار، توان، دغدغه و مسئولیت ‏عموم مردم است. اما واقعیت آن است که تک تک ما، به عنوان افرادی که انتخابگر محصولاتی هستیم که بر سر سفره‌های مان قرار ‏می‌گیرند، نقشی غیر مستقیم در این امر ایفا می‌کنیم زیرا انتخاب‌های ما، عامل مهم تشویق کننده یا تحدید کننده کشاورزی ارگانیک ‏و کشاورزی غیرارگانیک هستند. حمایت از محیط زیست، به هر شکل ممکن، نه تنها یک «مسئولیت» برای همه انسان‌ها است بلکه ‏فراتر از آن، یک «باید» و «واجب» است زیرا ادامه نسل انسان بدان وابسته است. در این تلاش برای بقا، منفعت‌ها چه جایگاهی ‏خواهند داشت؟